Kiyev və Vaşinqton arasında ABŞ-yə Ukraynanın qiymətli nadir minerallarına çıxış imkanı verən saziş imzalanıb. Həmçinin bu sazişlə Ukrayna Rusiya ilə müharibədə Amerikanın Kiyevə davamlı dəstəyini təmin edəcəyinə ümid edir.
Saziş ABŞ-Ukrayna Bərpa İnvestisiya Fondunun yaradılmasını nəzərdə tutur. ABŞ Maliyyə Nazirliyi bildirib ki, fond iki ölkəyə "birgə şəkildə işləməyə və investisiya qoymağa, qarşılıqlı resursların, bacarıqların və imkanların Ukraynanın iqtisadi bərpasını sürətləndirməsinə şərait yaratmağa imkan verəcək".
ABŞ maliyyə naziri Skott Bessent mətbuata açıqlamasında deyib ki, saziş "Rusiyaya açıq şəkildə siqnal verir ki, Tramp administrasiyası uzunmüddətli perspektivdə azad, suveren və firavan Ukraynaya əsaslanan sülh prosesinə sadiqdir".
Bessent ABŞ-Ukrayna Bərpa İnvestisiya Fondunun yaradılmasını "tarixi" iqtisadi tərəfdaşlıq adlandırıb və onun imzalanmasını təşviq etdiyi üçün ABŞ prezidenti Donald Trampı təqdir edib. O, bunu Trampın müharibəyə son qoymağa yönəlmiş səylərinin bir hissəsi kimi qiymətləndirib.
"Prezidentin də dediyi kimi, ABŞ bu qəddar və mənasız müharibənin sona çatmasına yardım etməyə sadiqdir", - Bessent qeyd edib.
Prezident Tramp danışıqlarda irəliləyişin ləng getməsindən narazılığını ifadə edib. ABŞ Dövlət Departamenti isə aprelin 29-da bir daha tərəfləri danışıqları sürətləndirməyə çağırıb və irəliləyiş əldə olunmazsa, Vaşinqtonun danışıqlardan geri çəkiləcəyi barədə xəbərdarlıq edib.
ABŞ Maliyyə Nazirliyinin verdiyi məlumata görə, sazişi Ukrayna tərəfindən iqtisadiyyat naziri Yuliya Sviridenko imzalayıb. Sviridenko Facebook paylaşımında sazişin əsas məqamlarını vurğulayaraq bildirib ki, bu razılaşma "hər iki ölkə üçün uğur gətirə bilər" və "dövlətimizə qlobal investisiyalar cəlb edəcək".
Sviridenko qeyd edib ki, investisiya fondu yalnız yeni lisenziyalar əsasında əldə olunacaq gəlirlər hesabına formalaşacaq. Bu, strateji əhəmiyyətə malik materiallar, neft və qaz layihələri üzrə veriləcək yeni lisenziyalardan əldə olunacaq vəsaitin 50 faizinin fond vasitəsilə Ukrayna büdcəsinə yönəldilməsini nəzərdə tutur.
Maliyyə tərəfi ilə yanaşı, Ukrayna bu sazişi gələcəkdə ABŞ-nin hərbi yardımına çıxış baxımından da əsaslı addım kimi qiymətləndirir.
"Birbaşa maliyyə töhfələrindən əlavə, bu saziş Ukraynaya hava hücumundan müdafiə sistemləri kimi YENİ yardımların göstərilməsini də mümkün edə bilər", - ukraynalı nazir X sosial media şəbəkəsində bildirib.
Sviridenko əlavə edib ki, bu saziş Ukrayna Konstitusiyasına uyğundur və ölkənin Avropa İttifaqına inteqrasiya kursunu dəyişmir. Sazişdə həmçinin vurğulanır ki, Ukrayna ərazisində və onun ərazi sularında yerləşən bütün resurslar Ukraynaya məxsusdur və onların harada və necə hasil olunacağına yalnız Kiyev qərar verəcək.
Ukraynanın Kirovoqrad kanyonunda ilmenit karxanası.
Tramp: ABŞ Ukraynada qoyduğundan daha çox qazanacaq
Ukrayna Nazirlər Kabineti bu sazişi artıq 30 aprel tarixində təsdiqləyib və Sviridenkoya Vaşinqtonda onu imzalamaq səlahiyyəti verib. Lakin sazişin qüvvəyə minməsi üçün hələ də Ukrayna parlamenti tərəfindən ratifikasiya olunması tələb olunur.
ABŞ Maliyyə Nazirliyinin mətbuat açıqlamasında qeyd olunub ki, nazirlik və ABŞ Beynəlxalq İnkişaf Maliyyələşdirmə Korporasiyası (DFC) Ukrayna hökuməti ilə birgə işləyərək proqramın idarəetmə mexanizmini yekunlaşdıracaq və tərəfdaşlığın inkişafını təmin edəcək.
Ukrayna baş naziri Denis Şmıqal isə aprelin 30-da ölkə televiziyasına verdiyi açıqlamada bu razılaşmanı "Ukraynanın inkişafı və bərpasına yönəlmiş ortaq investisiyalar üzrə həqiqətən yaxşı, bərabərhüquqlu və faydalı beynəlxalq saziş" adlandırıb.
Şmıqal Telegram hesabında bildirib ki, hər iki tərəf Bərpa İnvestisiya Fondunda 50 faiz səs hüququna sahib olacaq və fonddan əldə olunan gəlirlər Ukraynaya yenidən investisiya ediləcək.
Ölkə üçün vacib məsələyə aydınlıq gətirən baş nazir bildirib ki, 2022-ci ilin fevralında Rusiyanın işğalından sonra ABŞ-nin Ukraynaya verdiyi milyardlarla dollar dəyərindəki yardımlar üçün Kiyevdən heç bir "borc" tələb olunmayacaq.
Tramp fevral ayında deyib ki, o, ABŞ-nin müharibədə Ukraynaya davamlı dəstəyini təmin etmək üçün Ukraynanın nadir yerüstü minerallarına çıxış istəyir. ABŞ dövlət başçısı bunu Vaşinqtonun Kiyevə verdiyi milyardlarla dollar yardımın kompensasiyası kimi təsvir edib. Ancaq fevral ayında Oval ofisdə Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski, Tramp və vitse-prezident Ceyms Devid Vens arasındakı gərgin görüşdən sonra sazişlə bağlı danışıqlar dayanmışdı.
ABŞ öz maraqları üçün strateji əhəmiyyət kəsb edən 20-dən çox xammala çıxış əldə etməyə çalışır. Onların arasında təyyarələrin qanadlarının hazırlanmasında və digər aerokosmik istehsalda istifadə olunan titan, nüvə enerjisi, tibbi avadanlıq və silahlar üçün istifadə olunan uran yataqları var. Ukraynada həmçinin elektrik avtomobillərinin akkumulyatorlarında istifadə olunan litium, qrafit və manqan yataqları da var.
Tramp bildirib ki, bu razılaşma "nəzəri olaraq" ABŞ-nin Ukraynadan qoyduğu investisiyadan daha çox fayda əldə edəcəyini nəzərdə tutur.
Tramp investisiya qarşılığında pul geri almadığı halda "axmaq" görünmək istəmədiyini vurğulayıb.
Prezident Tramp daha əvvəl hökumət kabinetinin iclasında deyib ki, ABŞ-nin mövcudluğu "xarici pis aktorları Ukraynadan və ya ən azından bizim qazıntı apardığımız ərazidən kənarda saxlayacaq".